Arkadiusz Kuśpit Kancelaria Radcy Prawnego

Miło mi napisać, że w sprawie mojego klienta – Pana Adama, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w dniu 22 września 2017 r. uchylił decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Lublinie, odmawiającą umorzenia Panu Adamowi zaległości podatkowych (sygn. akt I SA/Lu 428/17). Oznacza to, że gdy wyrok się uprawomocni, organ podatkowy będzie musiał jeszcze raz rozpatrzyć sprawę, a Pan Adam ma szansę na uwolnienie się od ogromnej zaległości podatkowej, która skądinąd w ogóle nie powinna być na niego nałożona.

Sprawa Pana Adama była szeroko opisywana w mediach, m.in. w Gazecie Wyborczej, Kurierze Lubelskim oraz w programie „Super Temat” w Nowa TV. Pan Adam jest ofiarą tzw. „ulgi meldunkowej”, która dotyczyła mieszkań nabytych w latach 2007-2009, a następnie sprzedanych przed upływem okresu 5 lat. Umożliwiała ona uniknięcie zapłaty podatku dochodowego w przypadku spełnienia warunków określonych w ustawie. Przepisy, które w założeniu miały pomóc podatnikom, w praktyce sprowadziły na wielu z nich konieczność zapłaty ogromnej daniny. Warunkiem skorzystania ze zwolnienia było bowiem m. in.  złożenie oświadczenia do urzędu skarbowego o woli skorzystania z ulgi meldunkowej. Podatnicy często nie wiedzieli o tym wymogu, ale zdarzały się również wypadki, że oświadczenia były gubione już po wpłynięciu do urzędu skarbowego. Pan Adam wysłał wymagane oświadczenie listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, w terminie złożył również formularz PIT, w którym wskazał, że dochód ze sprzedaży mieszkania jest zwolniony z opodatkowania. W toku postępowania organ podatkowy nie był w stanie odnaleźć złożonego oświadczenia, nie uwzględnił również złożonego formularza PIT. W konsekwencji nałożył na Pana Adama konieczność zapłaty podatku w wysokości prawie 50 tys. złotych wraz z odsetkami.

Po bezskutecznym odwołaniu od powyższej decyzji, Pan Adam zdecydował się złożyć wniosek o umorzenie zaległości podatkowych na podstawie art. 67a § 1 ordynacji podatkowej, licząc na to, że organ podatkowy uwzględni jego trudną sytuację finansową i zdrowotną. Zgodnie z powyższym przepisem organ podatkowy w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Biłgoraju  dwukrotnie odmówił jednak umorzenia zaległości podatkowych, bezskuteczne okazały się również odwołania do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Lublinie. Decyzje były niekorzystne dla Pana Adama, pomimo, iż organy podatkowe stwierdzały istnienie zarówno ważnego interesu podatnika jak i interesu publicznego w umorzeniu zaległości.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie podniosłem m. in. naruszenie przepisu art. 67a § 1 pkt 3 ordynacji podatkowej, poprzez przekroczenie granic uznania administracyjnego i nieuwzględnienie wniosku Pana Adama pomimo spełnienia wszystkich wymaganych przesłanek do umorzenia zaległości, naruszenie zasady prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych oraz niewystarczające uzasadnienie zaskarżonej decyzji. Do postępowania I SA/Lu 428/17 przyłączył się również Rzecznik Praw Obywatelskich, który zwrócił uwagę na zmienność i niejasność samych przepisów o uldze meldunkowej, jak również na brak faktycznego stosowania umorzenia zaległości podatkowych przez organy podatkowe.

Sąd uznał rację Pana Adama i uchylił decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Lublinie. W ustnym uzasadnieniu motywów wyroku, sąd wskazał, że organ  prowadząc sprawę o umorzenie zaległości podatkowej w pierwszej kolejności powinien ustalić, czy występuje przesłanka ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Jeżeli stwierdzi istnienie choćby jednej z powyższych przesłanek, organ może (ale nie musi) zdecydować o przyznaniu ulgi w spłacie zobowiązania. Decyzja organu nie może być jednakże dowolna. Zwłaszcza w takiej sytuacji jak w sprawie Pana Adama, gdy występują obydwie przesłanki łącznie, tj. ważny interes podatnika i interes publiczny, organ podatkowy powinien dokładnie uzasadnić, jakimi motywami kierował się wydając decyzję odmowną. Podatnik otrzymując do rąk decyzję, która jest dla niego skrajnie niekorzystna i decyduje o warunkach jego życia, ma pełne prawo wiedzieć, co zdecydowało o braku uwzględnienia jego wniosku. Jest to zgodne z zasadą prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.

W sprawie Pana Adama organ podatkowy poprzestał na ogólnym określeniu „całokształtu okoliczności w powiązaniu z zasadami zawartymi w Konstytucji”. Nie wyjaśnił przy tym jakie to okoliczności składają się na to określenie, jakie jest ich znaczenie w podjętej decyzji, w szczególności w zestawieniu z okolicznościami świadczącymi na korzyść podatnika. Wreszcie odmawiając umorzenia zaległości podatkowych organ podatkowy powołał się na konstytucyjną zasadę powszechności opodatkowania (art. 84 Konstytucji), zupełnie pomijając inne przepisy Konstytucji, które mogą być rozpatrywane na korzyść podatnika. Ponadto ten sam „całokształt okoliczności” nie może jednocześnie uzasadniać przesłanek do umorzenia zaległości podatkowych, a z drugiej strony odmowy podjęcia takiej decyzji.

Wyrok nie oznacza jeszcze końca walki z organami podatkowymi, gdyż w mojej opinii uchylona powinna zostać również sama decyzja wymiarowa podatku. Wymaga to jednakże wszczęcia odrębnego postępowania. Rozstrzygnięcie jest jednak krokiem w dobrą stronę i daje nadzieję, że cała sprawa zakończy się pomyślnie dla Pana Adama. Wyrok jest również wskazówką dla organów podatkowych, aby przy podejmowaniu decyzji o umorzeniu zaległości podatkowych dokonywały swobodnej, a nie dowolnej oceny zaistniałych okoliczności.