Arkadiusz Kuśpit Kancelaria Radcy Prawnego

Emerytura pomostowa jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym pracownikom, którzy wykonywali prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, po spełnieniu warunków określonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 z późn. zm.), dalej jako: „Ustawa”.

Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Decydujące dla uznania pracy za charakteryzującą się szczególnymi warunkami jest jej umieszczenie w wykazie prac w szczególnych warunkach w załączniku nr 1 do Ustawy.

Z kolei prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do Ustawy.

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie Ustawy (tj. 1 stycznia 2009 r.) prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wówczas wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przede wszystkim są to wykazy prac zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.)

Warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej można wyróżnić na te dotyczące wieku, stażu pracy oraz obowiązku zakończenia stosunku pracy. Wszystkie warunki muszą być spełnione przez pracownika łącznie.

Zgodnie z Ustawą wniosek o wypłatę emerytury pomostowej może złożyć pracownik, który urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. i osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Do przyznania emerytury pomostowej przez ZUS wymagany jest odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracownik musi przy tym posiadać ogólny okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Ustawowe wymogi pracy dotyczące okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze stanowią, że pracownik musiał wykonywać takie prace przed dniem 1 stycznia 1999 r. (w rozumieniu Ustawy i poprzednio obowiązujących przepisów) oraz po dniu 31 grudnia 2008 r. (w rozumieniu nowych przepisów). Wyjątek od tej zasady wprowadza art. 49 Ustawy, zgodnie z którym, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu Ustawy, spełnia pozostałe warunki określone w Ustawie, a w dniu wejścia w życie Ustawy (tj. na dzień 1 stycznia 2009 r.) miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Ostatnim wymogiem warunkującym przyznanie prawa do emerytury pomostowej jest rozwiązanie z pracownikiem stosunku pracy.

Dla przyznania prawa do emerytury pomostowej znaczenie ma rodzaj wykonywanej pracy (w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze), a nie sama nazwa stanowiska, która może być u poszczególnych pracodawców określana w różny sposób.

Okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Okresy zatrudnienia przy wykonywaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy uwzględnia się w treści świadectwa pracy, pod warunkiem że praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane przepisami prawa mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi. Pozwala to zabezpieczyć interesy pracowników w przypadku, gdy pracodawca nie wywiąże się ze swoich obowiązków ustawowych.

Pracownik, który nabyć prawo do emerytury pomostowej powinien złożyć wniosek do ZUS na formularzu ZUS Rp-1 Epom. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wystawionych przez pracodawcę, kwestionariusz ZUS Rp-6 dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych oraz potwierdzenie rozwiązania ostatniego stosunku pracy.

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie ma jeszcze ustalonego kapitału początkowego, do wniosku powinna być dodatkowo załączona dokumentacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych oraz osiąganego wynagrodzenia z okresu przed 1999 r. ZUS przyznaje lub odmawia przyznania emerytury pomostowej w formie decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu okręgowego w terminie miesiąca od doręczenia decyzji.

Artykuł opublikowany w e-poradniku Powiatu Lubelskiego, prowadzonego przez Fundację OIC-Poland: http://pomocprawna.oic.lublin.pl/wp-content/uploads/2019/08/E-PORADNIK-POWIAT-LUBELSKI-_WYD-2_.pdf

zdjęcie: https://pixabay.com/pl/photos/ludzie-posiedzenia-odpoczynku-1394377/